Model biznesowy to przyjęta przez organizację metoda na powiększanie i wykorzystywanie jej zasobów. Jej celem jest proponowanie klientom produktu lub usługi, który bije na głowę konkurencją ofertę. Równocześnie musi on przynosić realne dochody. Jego nadrzędnym celem jest uzyskanie i utrzymanie przewagi na rynku. Jak pracować nad własnym modelem biznesowym, jak go zmieniać i jak go zdefiniować na nowo doradzą specjaliści z Harvard Business Review w zbiorze artykułów „Sztuka budowania modelu biznesowego”.
Rola prezesa
Prezes jest sercem każdej firmy. Najczęściej jest z nią od początku. To ktoś, kto tworzył ją od zera lub po prostu – przez lata. To on łączy w sobie przyszłość, przeszłość i teraźniejszość organizacji. Jego zadaniami prowadzonymi przez te trzy okresy jest formułowanie strategii oraz tworzenie architektury organizacyjnej. Jest też osobą, która w każdym czasie jest odpowiedzialna za wyniki firmy oraz jej pozycję na rynku. To on jest, więc najważniejszy, kiedy przychodzi do transformacji modelu biznesowego. Nie może się to odbyć bez selektywnego zapominania o przeszłości. W rękach prezesa leży inicjatywa wszystkich zmian. Ich brak może być drogą do katastrofy. W tym artykule pojawia się pytanie dlaczego Netflix, Google i Skype nie powstały w firmach, które mają już ugruntowaną pozycję na rynku. Dlaczego takim organizacjom jest szczególnie trudno wymyślić coś nowego, co mogłoby zrewolucjonizować ich dotychczasową działalność? Jest to wynikiem zbyt dużego skupienia na eksploatacji obecnego modelu biznesowego. Jednak przyszłość należy tworzyć. Modele nie są wieczne, więc by wciąż być numerem jeden – trzeba poddawać model biznesowy transformacjom.
Zmiana modelu biznesowego czy rewolucja?
Apple wprowadzając na rynek iPoda, wprowadziło również zupełnie nieznany wcześniej model biznesowy. Polega on na połączeniu sprzętu, oprogramowania i usługi. Dało to spektakularne zyski firmie. Rewolucja modelu biznesowego nie jest łatwa. Wielu menadżerów nie wie, kiedy powinno się za nią zabrać. Jednak, według autorów artykułu jest kilka sposobów na to, by sprawdzić, czy model biznesowy wymaga zmiany. Po pierwsze, określ, co sprawia, że obecny model biznesowy odnosi sukcesy. Zastanów się, jakie problemy klientów rozwiązuje i jak na siebie zarabia. Obserwuj sygnały, które mogą sugerować, że model wymaga zmiany. Jednym z nich jest pojawienie się nowych rozwiązań u konkurencji. Należy też podjąć decyzję, czy w ogóle warto podejmować się zmiany modelu biznesowego. Nowy musi zmieniać branżę lub rynek. Apple, razem z wprowadzeniem iPoda uruchomiło iTunes, więc weszło na zupełnie nowy rynek, który tak właściwie został przez niego stworzony.
Nie przegap trendów!
Trendy, czyli mody zmieniają zachowania konsumentów. Oznacza to, że wpływają też pośrednio na modele biznesowe. Z tego powodu ważne jest, by monitorować je i śledzić. Istnieją aż trzy strategie radzenia sobie z nimi. Pierwsza z nich to infuzja, czyli przejęcie elementów trendu do kategorii produktu. To po prostu poszerzenie oferty o to, co aktualnie jest na topie. Można też połączyć elementy trendu z atrybutami danej kategorii produktu. Dzięki takiemu działaniu otrzymuje się zupełnie nową ofertę. Trzecim wyjściem jest przeciwdziałanie negatywnym skutkom trendu. To wzmacnianie własnej oferty poprzez rozwój aktualnie sprzedawanych produktów i usług. Obecnie możemy wymienić trzy najważniejsze trendy, które wyraźnie wyróżniają się i mają wpływ na decyzje zakupowe. Pierwszym z nich jest upodobanie do produktów i usług cyfrowych. Są po prostu wygodniejsze niż ich odpowiedniki, więc częściej są wybierane. Drugi trend jest mniej korzystny. Polega on na tym, że ludzie po poprzednim kryzysie gospodarczym są mniej skłonni do wydawania pieniędzy. Bardziej się z nimi liczą, więc trzeba zaproponować im naprawdę dobry produkt, by chcieli sięgnąć do portfeli. Trzeci trend dotyczy zmian klimatycznych. Wzbudzają one coraz większe zaniepokojenie w społeczeństwie, a co za tym idzie – generują powstawanie zupełnie nowych kategorii produktów, najczęściej zero-waste albo biodegradowalnych. Dlaczego trzeba śledzić trendy? Bo są szansą na niezły zarobek. Trendy są bezpośrednio związane z tym, czego klienci chcą i potrzebują.
Na fali
Przedsiębiorca jest trochę jak surfer. Musi łapać falę. Liderzy rynku często zmieniają się, gdy pojawiają się nowe technologie. One mogą całkowicie zmienić układ sił w branży. Firmy o ugruntowanej pozycji, czyli tzw. liderzy mają tendencję do uznawania nowych technologii za nieatrakcyjne. Wydaje się, że klienci masowi nie są nią zainteresowani a marże na nich niewystarczające. W końcu, po co coś zmieniać, skoro teraz wszystko działa fantastycznie? Ano po to, by firma znikąd nie zyskała pozycji nowego lidera. Kiedy nowa technologia już się ugruntuje, to wystarczą niewielkie innowacje, by zwiększyć jej wydajność oraz dochody, które przynosi. Stary lider może odnieść stratę jeszcze zanim się dobrze zorientuje, że jest zagrożony. Autorzy artykułu wykazują, że czołowe firmy mają problemy z utrzymaniem pozycji na rynku, gdy na horyzoncie pojawiają się nowe rozwiązania.
Konieczna wiedza
Harvard Business Review to prestiżowy magazyn skierowany do profesjonalistów. W związku z tym wszystkie umieszczone w nim artykuły są na wysokim poziomie. To nie są materiały dla amatorów. By móc korzystać z przekazywanych w nich informacji trzeba mieć, chociaż podstawową wiedzę. Oczywiście, nie ma problemu. Zawsze można się douczyć i wtedy, wrócić do lektury HBR. Książka „Sztuka budowania modelu biznesowego” składa się z dziesięciu artykułów poświęconych wyłącznie temu zagadnieniu. Opisywane przypadki bazują na przykładach dużych i znanych firm. To sporo materiału do przerobienia. Jednak osoby, które mają lub planują mieć własną firmę, koniecznie powinny poczytać o modelach biznesowych. Niestety, jego jednokrotne wypracowanie niewiele daje. Modele się zmieniają. Tak jak i trendy. Żeby wciąż być numerem jeden, trzeba za nimi nadążyć lub przynajmniej je gonić. Z poradami od specjalistów z HBR ta gonitwa jest odrobinę łatwiejsza.